Immuuntherapie: Wat is er nu en straks mogelijk bij nierkanker?

Immuuntherapie is de naam van een groep geneesmiddelen die het eigen immuunsysteem helpt om kankercellen aan te vallen en op te ruimen. Immuuntherapie is populair, maar niet alle patiënten komen ervoor in aanmerking en immuuntherapie werkt niet bij elke patiënt met kanker. Er is veel onderzoek nodig om te leren welke immuuntherapie voor welke patiënt het beste is.

Op de foto: Dr. Britt Suelmann, internist-oncoloog en onderzoeker in het UMC Utrecht.

Immuuntherapie bij nierkanker

Dr. Britt Suelmann is internist-oncoloog en onderzoeker in het UMC Utrecht. Zij vertelt over de rol die immuuntherapie speelt bij de behandeling van patiënten met nierkanker. “Op dit moment gebruiken we immuuntherapie vooral bij patiënten met uitgezaaide nierkanker,” vertelt ze. “Daarbij combineren we twee soorten immuuntherapie of combineren we immuuntherapie met een doelgerichte behandeling (behandeling met medicijnen die zich hechten aan specifieke eiwitten van de tumor, red). In totaal zijn er vier van dit soort combinatiebehandelingen beschikbaar voor de behandeling van uitgezaaide nierkanker. De keuze wordt samen met de patiënt gemaakt en hangt af van de uitgebreidheid van de uitzaaiingen, de ernst van de ziekte, de bijwerkingen van de behandelingen en de wensen van de patiënt.”

Voor een operatie

Om immuuntherapie ook bij patiënten met minder gevorderde nierkanker te gebruiken, moet eerst meer onderzoek worden gedaan. “Graag zouden we immuuntherapie ook gebruiken als een zogenaamde ‘neoadjuvante’ behandeling,” legt Britt uit. “Dat betekent dat voordat een nier wordt weggehaald, patiënten immuuntherapie of een combinatiebehandeling krijgen. Daardoor kan de tumor voor de operatie kleiner worden en is de operatie makkelijker. Ook kunnen eventuele rondzwemmende kankercellen opgeruimd worden. Zo willen we voorkomen dat de kanker na de operatie terugkomt.” Op dit moment is dit alleen in studieverband mogelijk. Britt: “Helaas zijn de resultaten bij deze behandelingen nog niet goed genoeg. Er is meer onderzoek nodig om uit te zoeken welke immuuntherapiecombinatie het beste is en met welke tussenpozen deze moet worden gegeven.”

Na een operatie

Een ‘adjuvante’ behandeling wordt juist ná een nieroperatie gegeven. Ook dan kan immuuntherapie mogelijk een rol gaan spelen voor patiënten met nierkanker, aldus Britt. “Er is al veel onderzoek gedaan naar adjuvante behandelingen met immuuntherapie. De resultaten waren meestal negatief. De behandelingen verlengden het leven van de patiënten niet.” Eén onderzoek was wel positief. “De resultaten van het KEYNOTE 564-onderzoek zijn bemoedigend. In dat onderzoek werden patiënten met heldercellig niercelcarcinoom na het verwijderen van hun nier een jaar lang behandeld met de immuuntherapie pembrolizumab. In dat onderzoek waren 91% van de patiënten die immuuntherapie kregen na vier jaar nog in leven. Van de patiënten die geen immuuntherapie kregen, was 86% nog in leven vier jaar na de behandeling.”

Wel moet kritisch naar deze resultaten gekeken worden, waarschuwt de internist-oncoloog. “De opzet van het onderzoek was anders dan we gewend zijn uit andere vergelijkbare onderzoeken. Ook is de behandeling voor nu alleen bij een hele specifieke groep patiënten met nierkanker onderzocht. Om zeker te weten dat deze behandeling ook voor andere patiënten werkt, zal meer onderzoek moeten worden gedaan. Ook moet samen met de patiënt de afweging worden gemaakt of de winst van de behandeling opweegt tegen de bijwerkingen.”

Vervelende bijwerkingen

Behandelingen met immuuntherapie zijn niet zonder risico. Daarom kunnen ze niet zomaar voorgeschreven worden. Britt: “Immuuntherapie kan veel bijwerkingen veroorzaken. Deze bijwerkingen zijn soms zelfs levenslang. Voorbeelden van ernstige bijwerkingen van immuuntherapie zijn schade aan het hart en de bloedvaten, maag-darmkanaal, de hypofyse, hersenen, schildkier, bijnier, maar ook vruchtbaarheidsproblemen. Hiervoor moeten patiënten medicatie krijgen, soms voor de rest van hun leven. De bijwerkingen van immuuntherapie worden goed bijgehouden in registers. Zo kunnen we ervan leren en weten we in de toekomst welke patiënten we beter wel of geen immuuntherapie kunnen geven.”

Wie wel en wie niet?

Dat is sowieso een belangrijke vraag. Naast de vervelende bijwerkingen van immuuntherapie, is immuuntherapie namelijk ook erg duur. “Er wordt veel onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen, maar ook naar het maken van betere voorspellingen over bij welke patiënten immuuntherapie wel of niet gaat werken.” Daarvoor worden de nieuwste technieken ingezet, vertelt Britt. “Tegenwoordig proberen we dat onder andere te doen met kunstmatige intelligentie (AI). Als we van tevoren weten dat immuuntherapie niet nodig is of niet gaat werken, is het beter voor de patiënt om die behandeling niet te ondergaan.”

Immuuntherapie bij blaaskanker

Dit artikel is als tweeluik gepubliceerd in ons magazine in oktober 2024. Lees ook het tweede deel Immuuntherapie, wat is er nu en straks mogelijk bij blaaskanker?